จากหนังสือหลักการพืชสวน มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
ในหัวข้อบรรยายเรื่องปุ๋ย โดย ผศ.สมพร ทรัพยสาร
ได้กล่าวโดยสรุปเอาไว้ว่า
สูตรปุ๋ย หมายถึงปริมาณธาตุอาหารแต่ละชนิดที่มีอยู่ใน
ปุ๋ยน้ำหนัก 100 กิโลกรัม เช่นปุ๋ยสูตร 16-16-16 คือตัวแทน
ของธาตุอาหารหลัก ตรงกับตำแหน่ง N-P-K (ไนโตรเจน-ฟอสฟอรัส-
โพแทสเซียม) หมายความว่าปุ๋ยน้ำหนัก 100 กิโลกรัม ให้ธาตุไนโตรเจนหนัก
16 กิโลกรัม ธาตุฟอสฟอรัสในรูปที่ใช้ประโยชน์ได้ (P2O5) หนัก 16 กิโลกรัม
และธาตุโพแทสเซียมในรูปที่ใช้ประโยชน์ได้ (K2O) หนัก 16 กิโลกรัม
เมื่อสังเกตจะพบว่าปริมาณปุ๋ยดังกล่าว สามารถบอกเป็นอัตราส่วน
ของธาตุอาหารได้ เช่น ปุ๋ยสูตร 16-16-16 เป็นแบบอัตราส่วน 1:1:1
ซึ่งเป็นอัตราส่วนสำหรับต้นไม้ ที่กำลังเจริญเติบโตทางใบและกิ่ง
หรือที่เรานิยมเรียกกันว่า "สูตรเร่งใบ"
ในขณะเดียวกันปุ๋ยสูตร 16-32-16 เป็นแบบอัตราส่วน 1:2:1
ทำหน้าที่เพิ่มประสิทธิภาพการออกดอกจึงเรียกกันว่า "สูตรเร่งดอก"
และสูตร 16-32-32 เป็นแบบอัตราส่วน 1:2:2 ทำหน้าที่ทำให้ดอกที่เกิดขึ้นมา
แล้วกลายเป็นดอกที่สุขภาพดีและทำให้ผลที่ได้มีความสมบูรณ์
จึงมักเรียกกันว่า "สูตรเร่งผล"
โดยกลไกทางสรีระวิทยาแล้วอธิบายได้ว่า
- ไนโตรเจนเป็นธาตุที่เป็นองค์ประกอบหลักของเซลล์พืชทำ
หน้าที่หลายอย่างทั้งการสร้าง ซ่อมแซม และการสังเคราะห์แสง
ซึ่งเป็นปัจจัยหลักสำหรับการเจริญเติบโตทางกิ่งและใบของต้นพืช
- ฟอสฟอรัสเป็นธาตุสำคัญในการผลิตหน่วยให้พลังงานที่เรียกว่า ATP
ซึ่งจำเป็นสำหรับระยะที่พืชจะกระตุ้นเซลล์เนื้อเยื่อเจริญพื้นฐานให้พัฒนา
เป็นตาดอก ทำให้เกิดดอกจำนวนมากได้
- ส่วนโพแทสเซียมเป็นธาตุที่สำคัญ ในกระบวนการลำเลียงสารระหว่างเซลล์
ดังนั้นเมื่อเร่งจนได้ดอกปริมาณมากแล้ว การที่จะทำให้สารอาหารที่พืชสร้างไว้
มาหล่อเลี้ยงดอกและผลได้เต็มที่ทำให้ดอกสวยงาม หรือกลายเป็นผลไม้
คุณภาพดีนั้น จึงจำเป็นที่จะต้องเสริมธาตุโพแทสเซียม เพื่อสนับสนุน
กระบวนการดังกล่าวนั่นเอง
